What’s with History?

 History is the study of past events and the impact they have on the present and future. It is a broad and complex discipline that encompasses a wide range of subjects, including politics, economics, culture, and social relations.

The study of history involves a variety of methods and approaches, including the analysis of primary sources such as texts, documents, and artifacts, as well as the use of secondary sources such as books and articles written by other historians. By using these methods, historians are able to construct a narrative of the past, and to understand the causes and consequences of historical events.

History is important for a number of reasons. First, it provides a sense of identity and belonging, as it allows individuals and communities to understand their roots and their place in the world. It also helps to foster a sense of civic responsibility and engagement, as it teaches us about the roles and responsibilities of citizens in a democratic society.

Furthermore, history is also important for understanding the present and the future. By studying the past, we are able to learn from the mistakes and successes of previous generations, and to apply this knowledge to the challenges and opportunities of the present. History also helps us to anticipate and prepare for the future, as it provides a basis for predicting and understanding the likely outcomes of current events.

In conclusion, history is a vital and essential discipline that provides us with a deep understanding of the past, and helps us to navigate the present and the future. By studying history, we are able to better understand ourselves and the world around us, and to make informed and responsible decisions about our lives and our communities.

OPINYON: Rebisyonismong Pangkasaysayan

Ang kasaysayan ay hindi tsimis. Subalit ang mga nilalaman nito ay maaaring naaapektohan ng mga personal bias. Kadalasan, laging nakabatay sa mga opinyon, karanasan, punto de vista, at paniniwala ng mga taong sumusulat nito. Dumaan man sa masalimuot at komprehensibong fact-checking ang ano mang bersyong nailalathala ng mga historyador hindi natin maikakaila na kadalasan ang bersyong kanilang ipinakikita lamang ay mula iisang angulo nito. Maaaring sa mga natalo, o hindi naman kaya ay mula sa mga nagwagi.

Sa mahabang panahon, naniwala tayo na “si Fernando de Magllanes ang naka diskubre ng Pilipinas” o di naman kaya “si Juan Sebastian Elcano, kasama ang mga natitirang tripolante ng Ekspidisyon ni Magallanes, ang mga unang tao na nakaikot sa mundo”. Subalit, tunay nga bang ito ang kasaysayan o marahil ito ang isinasaad sa bersyon ng kasaysayan na ating natutunan sa mga paaralan?

Sa kasalukuyan, may mga nagaganap na pagwawasto sa kasaysayan. Kasaysayan na isinulat ng mga nasa kapangyarihan, may kapangkarihan, at impluwensya sa lipunan. Tinatawag nila itong “Rebisyonismong Pangkasaysayan o Historical Revisionism”. Ang paglalahad ng bagong angulo o bersyon ng kasaysayan na taliwas sa ating kinagisnang tama. Ayon nga sa pahayag ni Ambeth Ocampo sa isa sa kanyang mga talumpati. “Historical Revisionism aims for Truth, to revise for Falsehood is Historical Denialism”. Iniwawasto lamang nito ang mga maling aspekto ng kasaysayang isinulat ng mga taong ganid sa kinang ng katanyagan at kapangyarihan.

Ang kasaysayan ay maaaring mula sa Tsimis. Halimbawa nito ay si Jose E. Marco. Siya ay naging tanyag sa limang mga kasulatan na tumatalakay sa kasaysayan ng pre-colonial na Pilipinas at isa sa mga ito ay ang Kasaysayan ng Kodigo ni Raja Kalantiaw. Sa mahabang panahon ay naniwala tayo na ang mga ito ay tunay. Subalit ayon sa pag-aaral at pagsusuri ni W.H. Scott, na lahat ng manuskrito na ibinigay ni Marco ay sinadya at tikay na may pandaraya. Sa katunayan, tatlong dekada matapos mailathala ang mga puna ni Scott kay Marco ay idineklara noong 2004 ng National Historical Institute na ang Kodigo ni Kalantiaw ay isang huwad o “hoax”.

Walang masama sa pagpapakita ng ibang angulo o bersyon ng kasaysayan. Binubuksan lamang nito ang ating kamalayan sa mas malalim na pag-unawa ng nakaraan. Natututo tayong magtanong at mag-isip kung alin ba sa mga bersyong ito ang dapat nating paniwalaan at yakapin. Sa huli, ang kasaysayan ay kwento natin. Kwentong nakabatay sa mga karanasan, tagumapay man o kabiguan. Kwentong kapupulutan ng mga aral. Kwentong nagbibigay pagkakilanlan.

TATSULOK: HISTORICAL BACKGROUND AND SOCIAL RELIVANCE

Sigurado ako na iilan lamang ang hindi alam ang awit na Tatsulok na pinasikat ni Bamboo noong 2007. Paano ba naman kasi, matagal rin itong nanguna sa mga music charts at tila nagging anthem pa ng mga kilos protesta.

Subalit, lingid sa kaalaman ng nakararami. Ang Tatsulok ay isa lamang cover song. Ito ay orihinal na inawit ng bandang Buklod noong 1991.  Isinulat ito ni Rom Dongeto noong 1989 na tumatalakay sa mga bata na nakatira sa Marag Valley sa Apayao nang magdiklara ng “Total War Policy” ng pamahalaan sa pamumuno ni dating pangulong Corazon Aquino laban sa New People’s Army o NPA, ang armadong sangay ng Communist Party of the Philippines. 

Kung babalikan natin unang mga linya na ”Totoy, bilisan mo, bilisan mo ang takbo / Ilagan mga bombang nakatutok sa ulo mo …” ito ay tumutukoy sa pagsasalaysay ng mga karanasan ng mga batang naipit sa labanan ng dalawang nagtutungaling pangkat.

Pero, san nangaling ang reference ng mga kulay sa linyang “hindi pula’t dilaw, tunay na magkalaban”?

Ang kulay pula ay para ikatawan ang NPA dahil sa ugnayan nito sa komunismo at dilaw para sa pamahalaan na noo’y pinamumunuan ni Pangulong Corazon Aquino. 

At sa huli, bakit Tatsulok ang pamagat ng awitin? Ito ay dahil sa ginawang batayan ng composer ang masalimuot na hindi pagkapantay na paghahati ng yaman sa bansa. Kung saan ang kapangyarihan at kayamanan ay nasa iilan, samantalang ang karamihan ay nasa laylayan at napagkakaitan ng hustisyang panlipunan.

Tatlumpong taon na ang nakalilipas subalit, sobrang napaka relivant pa rin ng awit na ito sa ating lipunan. Patuloy pa rin ang karahasan, nagkakawatak-watak pa rin ang mga mamamayan sa mga kulay dahil sa politika. Nagdeklara ng war on drugs ang pamahalaan, at karamihan sa mga napatay sa sinasabi nilang “extra judicial killings” ay mahihirap. Nang magsimula ang pandemya, marami sa mga nahuling violators ay mga ordinaryong tao samantalang ang mga taong nasa kapangyarihan ay tila ba dinaanan lamang ang issue at di man lang napagmulta. 

Tatsulok, noon, ngayon at sana hindi na sa  hinaharap.

The End and the Beginning

The COVID-19 Pandemic reshapes our society. It forces us to adopt changes overnight so that we can continue in our daily lives.  As schools closed their gates, theaters rolled down their curtains, and sports events halted, we have no other choice but to move on. To live.

For more than a year,  we have been fighting against this vicious virus.  We have already adopted many things which in the past we couldn't imagine. Classes in schools are now through different distance learning modalities. Movies, concerts, and even sporting events are now over the internet through various streaming platforms. The implementation of community lockdowns to prevent the spread of the virus lead to the rise in popularity of different e-commerce businesses. Instead of going personally to the market, we are opted to buy online. We started to use e-wallets to pay for the goods and services that we avail as we follow strict government policies towards social distancing. We are indeed in a paradigm shift, the end, and the beginning.

COVID-19 Pandemic is just one of many illnesses that transformed societies throughout the known human history. 

In the 1400s, during the European medieval ages, the Bubonic plague swept most of the population of Europe. The direct impacts on the economy and society were a reduction in production and consumption. It caused economic effects that brought the deepest recession in history. The workforce was scarce during that time, many scholars and engineers started developing new technologies that would help cope with the demands needed in the market. For example, the invention of the mechanized printing press by Johannes Guttenberg resulted in the fast reproduction of books that made information and knowledge more accessible and cheaper to the public. These led to the scientific revolution and the age of exploration that changed the course of man.

In the 1920s, the Spanish Flu (H1N1) swept the globe between 1918 and 1919. It infected about 500 million people while killing around 50 million. The death toll might be higher as there was a  problem with under-reporting and the absence of reliable diagnostic tests at the time.

As the Spanish Flu continued infecting more people, many countries started to adopt the concept of socialized medicine and healthcare, and a move to better disease surveillance, better public health, and a more organized collection of healthcare data.  

In 2003 Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS) was first identified after an outbreak in China. It rapidly spread to 4 other countries. A similar type of virus emerged in the middle east in 2012, the Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV).  It caused two outbreaks in South Korea in 2015 and in Saudi Arabia in 2018, and still has ongoing reports of sporadic cases nowadays.

Through our experiences in SARS and MERS-CoV in the past years, during the advent of the then-called Novel Corona Virus, countries around the globe immediately closed their borders and implemented different community quarantine protocols. It is in response to the World Health Organization's declaration of COVID -19 a pandemic. Existing studies and understanding from SARS and MERS-CoV helped to fast track the development of vaccines and implementation of minimum public health protocols we use to date. 

Bayang Iniibig

Isinulat ni Patrick Familara

Mula sa bakas ng bayang ginapos

Mga tao ngayo’y nagnanais makaraos

Makalimot at magpatuloy sa bayang naghihikahos

Makamit lamang ang kasaganahan na pinagkait ng kahapon

Sa isang sigaw mula sa Balintawak

Kaisipang makabayan tunay nang umalab

Sa damdamin ng mga api sa bayang winasak

Katipunan ay isinilang na may layong lumaban

Sa paglipas ng panahaon dugo’t pawis ang inalay

Mga hardin ay lumawak sa mga pook na pinanday

Mga hiyaw na ang nais makalaya ang umaalingangaw

May lakas ka ba ng loob para ikaw ay dumungaw?

Sa pamamaalam ng tatlong pari, si Pepe ay naantig

Lumaban, nagsalita at sya nga ay nadinig

Pinag-initan at hinuli ng mga dayong mapang-api

Binaril, namatay, para sa  bayang iniibig

Dumaan pa ang mga araw ang mga damdamin lumakas

Kalayaang hangad tila ba makukuha na sa pagpupumiglas

Mga api ay nagtipon at sila nga ay bumalangkas

Ng rebolusyonaryong pamamahan para sa ating kasarinlan

Sa isang simbahan doon sa Bulacan

May Republikang isinilang mula sa pagmamahal,

Watawat ay iwinagayway na sumisimbolo ng pagkakilanlan

 Awiting pambansa mula sa damdaming makabayan.

Ipinagpatuloy ang paglaban ng watawat na iwinagayway

Mga dugo ng bayani sa inang bayan ay patuloy na inalay

Hinagpis ng isang ina, tila ba walang humpay

Makamit lamang ang layang noon pa man ay hinihintay.

Sa kanilang paglaban, kalayaan ay nakamtan

Ngunit tunay nga ba, o tayo lamang ay nalinlang?

Di nagtagal mga kaibigan ay dumating

Huwad na kalayaan, tayo pala ay nabili

Natapos ang digmaan, tayo nga muli ay natali

Di lang isa, kundi sa dalawang pang lahi

Paghihirap at pang-aapi, muling sinapit

Bayang iniirog kailan ka pa kaya matatahimik

Sa mahabang panahon, ang bayang ito ay inalipin

Pinagmalupitan at inabuso ng mga dayong mapang-api

Sa araw ng pagsapit ng tuna’y nitong pagsasarili

Iniwan naman ng kahapon ang sugat at pighati

________________________________________

Week of the Quarter/Grading Period	4th Quarter Week 8
Learning Competency (MELC)	Napahahalagahan ang bahaging ginampanan ng nasyonalismo sa pagbibigay wakas sa imperyalismo sa Silangan at Timog Silangang Asya

Ilaw

Isinulat ni Patrick Familara

Noo’y hagulhol na di marinig

Sa bayan na ang ilaw ay walang salig

Pag-aari kung ituring ito ng nakararami

Sa pag-aaruga nito tayo rin ay namamalagi

Sa mahabang panahon, ang ilaw ay naghirap

Liwanag nito ay nasakluban ng pighati mula alapaap

Kahit anong lakas ng tinig ay di sasapat

Tila bulong lang sa hangin ang kanyang mga hiyaw

Sa paglipas ng panahon, ang ilaw ay namulat

Tama na, ang sumbat sa bawat pagyurak

Nagsimulang maghangad na matutong magsulat,

Magbasa at makapag-aral hinangad para sa lahat.

Pagkapantay-pantay ang sunod na hiniyaw

Nitong ilaw na ang nais naman ay makagalaw

Magkaroon ng papel sa bayang ginigiliw

Boses ay madinig ng madla sa saliw

Sa mga sumonod na taon ang ilaw ay ganap nang nakalaya

Mula sa kahon ng kung saan s’ya nanahan

Liwanag nito ay nagsimulang madama at matanaw 

Sa mga lugar na noo’y para lamang sa mga lakan

Kung noong araw ang ilaw ay walang magawâ

Ngayon nga ay tila ba sila na ang gumágawa

Mula sa tahanan hanggang sa mga industriya

Sila na nga ang bida sa ating pamilya

Pawis at pagod ang alay nila sa atin

Para sa kasaganahan, tayo ay di mabitin

Ginagawa ang lahat para ikabubuti

O ilaw, ikaw nga ang bagong bayani

Tunay ngang malayo na ang narating nito ilaw

Mula sa pagiging simpleng may bahay 

Ngayon nga sila’y nangingibabaw

At sa pag-unlad ng bayan ang ilaw ay siyang tulay.

___________________________

Week of the Quarter/Grading Period 4th Quarter Week 7

MELC: Nasusuri ang karanasan at bahaging ginampanan ng mga kababaihan sa pagkakapantay-pantay, pagkakataong pang ekonomiya at karapatang Pampolitika

Diwang Malaya

Isinulat ni Patrick Familara

Sa isang malaking pulo na makikita sa malawak na karagatan ng Pasipiko. May isang binata ang nakatakdang magaing Raja ng Lomlon. Siya si Mapulon, ang nag-iisang anak ni Raja Inodiongan. Sa murang edad, siya ay namulat at sinanay ng kanyang ama sa pakikipaglaban at pamumuno ng kanilang lupain habang ang kanyang ina na si Dayang Marikit ay nagsilbing guro sa kanyang pag-aaral ng Kasaysayan, Kultura at Panitikan. 

Sa loob ng mahabang panahon, naging mapayapa ang kanilang pamumuhay. Naging maunlad ang takbo ng ekonomiya at may magandang ugnayang pampulitika, kultural at pang-ekonomiya sa iba’t ibang barangay sa mga kalapit na pulo. 

Isang araw, tatlong Karakoa ang dumating mula sa kanluran. Lulan nito ang animnapung mangangayaw sa pamumuno ni Datu Sitan mula sa Barangay ng Hesperia na pinamumunuan rin ng isang Raja. Dala nito ang mga makabagong armas na kayang magpabagsak ng isang barangay ng madalian.

Sa umpisa, maganda ang pikikitungo ng mga dayo kay Raja Inodiongan. Ang dalawang pinuno ay nagsagawa pa nga ng Sanduguan upang pagtibayin ang alyansang binubuo. Subalit, lingid sa kaalaman ng Raja, iba pala ang layunin ng pagparoon ni Datu Sitan. Habang mahimbing na natutulog ang mga tao, palihim na pumasok ang lima sa mga alagad ni Datu Sitan sa palasyo ng Raja. Ginapos ng mga alagad ni Datu Sitan ang Raja kasama na si Dayang Markit at Mapulon, na sa panahong iyon ay wala pa sa sapat na gulang pupang lumaban, at kinaladkad palabas ng palasyo. Walang ng nagawa ang mga mandirigma ni Raja Inodiongan. Kinumbinsi ng Datu na isuko ng Raja ang kanyang Putong sa kanya at pumasailalim sa impluwensya ng Hesperia. Hindi pumayag si Raja Inodiongan kaya kinuha ni Datu Sitan ang kanyang kampilan at pinatay ang Raja. Kinuha ni Datu Sitan ang pamunuan ng Rajanato habang ang pamilya ni Inodiongan ay nawala sa kapangyarihan at ibinaba ang katayuan sa lipunan at ginawang Timawa. Matapos ang pagkubkob ni Datu Sitan sa Tablas, ay nagtungo naman sila ng kaniyang mga mangangayaw sa iba pang karatig pulo at barangay upang mangayaw.

Sa loob ng dalawampung taon matapos mamatay si Raja Inodiongan, si Mapulon na noo’y isang Ginoo ay namuhay bilang isang Timawa. Nasaksihan ni Mapulon ang mga pagbabago sa kanilang Barangay at mga pagpapahirap at pang-aabuso ni Datu Sitan sa kanilang dating nasasakupan. Humina ang komersyo at nawala ang dating makulay na kultura at tradisyon. 

Isang araw, nagpasya si Mapulon na pansamantalang lisanin ang kanilang barangay upang mag-aral. Nagtungo sya sa Hesperia ay doon ay nakipagsapalaran. Namulat ang kanyang kaisipan sa mga bagong ideolohiyang panlipunan tulad ng demokrasya at kapitalismo. Habang siya ay nasa Hesperia, nagtatag siya ng isang samahan kasama si Apolaki, isang maharlika mula sa karatig na barangay. Ang samahang ito na itnawag na Pintados na binubuo ng mga timawa at mga maharlika. Sa loob ng tatlong taon, pinalakas nila ang kanilang samahan at palihim na pinalaganap ang kaisipang nasyonalismo sa kanilang barangay sa pamamagitan ng isang pahayagan. Ang mga mamamayan ng kanilang barangay ay unti-unting namulat sa mga demokratikong uri ng pamumuhay at nagsimulang lumaganap ang damdaming makabayan. 

Makalipas ang ilan pang mga taon ay muling bumalik si Mapulon sa Lomlon at nagpatuloy sa hangarin nitong pagbabago. Hindi nagustuhan ng mga nasa katungkulan ang ginagawang panghihimok ni Mapulon sa kanyang mga kababayan na pagbabago kaya pinadakip sya ni Datu Sitan. 

Habang nakapiit sa kulungan, nagkaroon naman ng malubhang sakit ang kanyang ina na si Marikit na sa panahong iyon ay matanda na. Isang araw, habang kinakastigo si Mapulon ng mga alagad ni Datu Sitan ay hinuli rin si Apolaki dahil sa pakikipagsabwatan. Dahil sa isang maharlika si Apolaki ay agad rin itong nakalaya. Nang mabalitaan ni Apolaki ang lakagayan ng ina ni Mapulon ay agad itong nagtungo sa tahanan nito upang makibalita. Sa kasamaang palad, hindi na ito inabot ni Apolaki. Ibinalita niya ang sinapit ng Marikit kay Mapulon. Sa labis na hinagpis, napagpasyahan ni Mapulon na kailangan na nila ng pagbabago. Kailangan na nilang malakaya sa pamumuno ng Hesperia.

Dumaan ang ilang linggo at sa pamamagitan ng palihim na pikikipag-ugnayan ni Mapulon kay Apolaki, nagtatag sila ng isang lihim na samahan na naglalayon ng kalayaan laban sa mga mananakop. Kinilala ang samahang ito bilang Amihan, ipinangalan sa kanilang diyosa ng hangin, na naghihikayat ng mga tao na umanib sa pinaplanong rebolusyon.

Isang gabi, itinakas ng isang kasapi ng samahan si Mapulon at dinala sa kanilang lihim na kuta. Nagpalipas ng gabi si Mapulon at sa pagputok ng liwanag ay nagsimula na silang isakatuparan ang kanilang hangarin. Naglibot ang Amihan sa Tablas upang makahikayat sila ng mga bagong kasapi at mga sandata. 

Nagkaroon ng pagpupulong sa pamumuno ni Apolaki at napagpasyahan sa pagpupulong na ito na kailangan nilang magtatag ng bagong barangay na may pamahalaang demokratiko. Sinangayunan ito ni Mapulon at nagkaroon ng halalan. 

Bilang anak ng dating Raja at orihinal na tagapagmana ng Putong ng Barangay ay naihalal bilang Pangulo ng bagong tatag rebolusyonaryong republika si Mapulon at tinawag nilang  itong Republika ng Diwang Malaya. 

Dahil pagkakatatag ng rebolusyonaryong republika, naging banta ito sa pamahalaan ng Hesperia kaya inatasan ni Datu Sitan ang paglupig sa mga rebolusyonaryo at nagsimula ang digmaan.

Nilusob ng palihim ni Mapulon kasama ng limampung pinakamagagaling na mandirigma sa kanilang sandatahang lakas. Walang kamalay-malay, ang mga bantay ng palasyo ay tahimik na nagpapahinga sa mga lagusan. Napatumba ng mga mandirigma ni Mapulon ang lahat ng bantay sa palasyo habang siya ay tahimik na pumasok sa silid ni Datu Sitan na sa panahong iyon ay mahimbing na natutulog. 

Nagising si Datu Sitan sa pagkakatulog at dito nakita niya si Mapulon na nakatayo sa kanyang harapan, hawak ang kampilan na ginamit nito sa pagpatay kay Raja Inodiongan. Pinaalala ni Mapulon ang mga huling sandali ng kanyang ama habang nakatutok ang patulis ng kampilan sa datu. Nanglaban si Datu Sitan ang nagkaroon ng duwelo sa pagitan ng dalawa. 

Dahil sa murang edad pa lang ay sinasanay na sya ng kanyang ama sa pakikipaglaban, madaling napatumba ni Mapulon si Datu Sitan at binigyan ng pagkakataon na sumuko na. Hindi ito pumayag at sa halip ay nagpatuloy sa pakikipaglaban. Dumating si Apolaki sa kinaroronan ng dalawa at tinulungan nito si Mapulon. Nang mapuruhan na si Datu Sitan ay muling hiningi ni Mapulon ang Putong  sa kanya. Subalit hindi pa rin ito nagpaubaya kaya tuluyan nang kinitilan ng buhay ni Mapulon ang dayong kumitil sa kanyang ama at nagpahirap sa mga kabarangay nito.

Sa pagkamatay ni Datu Sitan, ay tuluyan na ngang naging malaya sa impluwensya ng Hesperia ang bagong tatag na Barangay. Malayo sa dati nitong anyo na monarkiya, naging demokratiko ang uri ng pamamahala. Tinalikuran ang paghahat-hati ng mga mamamayan ayon sa estado sa lipunan at tuluyang niyakap ang kapitalismo. 

Mobile Teachers of New Normal Education

Isinulat ni Patrick Familara, 2021

Bundok ay aakyatin, mga ilog ay tatawirin

Madulas man o tumambling

Pilit pa ring mararating

Matulungan lamang ang mga batang alanganin

 

Enero dos mil bente nang balita ay pumutok

Sa di kilalang sakit, sa bansa ay nakapasok

Tila ba naging kumpante at naghintay na umusok

Umapoy at nasunog ang lipunang lugmok

 

Nagsara ang mga paaralan, simbahan at opisina

Sa pangambang lumaganap pa ang dalang pinsala

Trabaho ay nawala, kahirapan ay lumalala

Hanggang kailan pa si Juan ay mag-aalala

 

Oktubre nang muling magbukas ang taong panuruan

Kaakibat ng mga bagong hamon sa ating lipunan

Edukasyon ay nagpatuloy sa makabagong paraan

Mga Modyul ang kaharap, pinipilit maunawaan

 

Makalipas ang ilang buwan, unti-unti nang nararamdaman

Bilang ng mga mag-aaral ay tila ba nababawasan

Kahirapan at kalituhan sa pagsagot sa mga modyul ang dahilan

Hanggang kailan pa magtitiis ang mga batang Juan?

 

Ang ating paaralan ay hindi makapapayag

Gagawin ang lahat upang lahat ay makausad

Mga mobile teachers ay nagsimulang lumakad

Sinusuyod ang mga bata, huwag lang malaglag

Tunay ngang kahanga-hanga ang ating mga kaguruan

Handang gawin ang lahat matuloy lamang ang pag-aaral

Edukasyong pinadapa ng pandemya, ngayon ay lumalaban

Para sa magkaroon ang mga bata ng handang isip at lipunan.

 

(Photos by Kenneth Gaguis,)