Mga Imperyo at Dinastiyang Namayagpag sa Sinaunang Asya - AP 7 2nd Quarter Week 8

 I.              Mahalagang Kontribusyon ng Kanlurang Asya

Noong mga unang yugto ng kasaysayan, nagsilbing pangunahing tagapagtatag ng mga konsepto at teknolohiyang magbibigay daan sa progresong kabihasnang Mesopotamia. Sa panahon ng sinaunang Sumerian, humarap sila sa hamon ng makakapaligirang kalupaan sa pagitan ng mga ilog Tigris at Euphrates. Sa kanilang pangangailangan para sa maayos na pangangasiwa ng tubig, itinatag nila ang mga dike at nag-imbento ng sistema ng panukat ng timbang at haba, na nagpapadali sa kanilang pag-unlad sa agrikultura.

Pagdating ng mga Akkadian, ang layunin ni Sargon the Great ay pag-isahin ang mga sibilisasyon sa loob ng mga lungsod-estado. Ang kanilang pangunahing ambag ay ang pagtatatag ng malaking imperyo, na nagpapalaganap ng kultura, kaalaman, at pamumuno. Isinulong rin ang sistema ng pagsusulat, na nagbukas ng pintuan sa mas mataas na antas ng edukasyon at pagsulat ng mga literatura, kabilang na ang epiko ni Gilgamesh.

Sa kapanahunan ng mga Babylonian, isang itinuturing na yugto ng kabihasnan, lumitaw ang Code of Hammurabi, isang mahalagang koleksyon ng batas na nagtakda ng mga alituntunin at parusa para sa mga mamamayan. Ang nasabing kode ay itinuring na halimbawa ng retributive justice, kung saan ang bigat ng parusa ay batay sa kalubhaan ng kasalanan.

Ang Assyrian, sa kanilang ambisyosong pangangamkam ng teritoryo, naitatag ang unang epektibong sistema ng pamumuno sa isang malaking imperyo. Sa kanilang pagsulong, nagkaroon ng epektibong serbisyong postal para sa mas mabilis na komunikasyon, at ginamit nila ang dahas at bakal sa kanilang militaristikong kampanya. Isinundan ito ng pagtatayo ng aklatan at pagpapalaganap ng kaalaman sa kanilang mga lugar.

Sa panahon ng mga Chaldean, na mas kilala bilang Neo-Babylonian Empire, isinilang ang itinayo ang  Hanging Garden of Babylon, na isa sa Seven Wonders of the Ancient World. Hindi lamang ito nagbigay ng estetikong ganda sa kaharian, kundi naghatid din ng mga ideya tulad ng zodiac sign at horoscope. Ang ziggurat, na itinuturing na Tore ni Babel sa Bibliya, ay nagdala ng mataas na uri ng arkitektura at relihiyosong kahalagahan.

Ang kamangha-manghang Hardin ng Babilonya ay ipinatayo ni Nebuchadnezzar II, ang dakilang hari ng Neo-Babylonian Empire, para sa kanyang asawa na si Amytis of Media. Ang kanyang layunin ay hindi lamang magbigay ng kaligayahan sa kanyang asawa kundi pati na rin magbigay ng aliw sa kanyang damdamin. Sa kanyang pamumuno, naging simbolo ang hardin ng karangalan at kasaganaan sa loob ng kaharian.

Ang Lydian, isang kabihasnang matatagpuan sa kanlurang Anatolia, nagtagumpay sa pagtataguyod ng sistemang barter at paggamit ng barya sa pakikipagkalakalan. Ang kanilang mga kontribusyon sa ekonomiya ay nagdulot ng pag-unlad sa kanilang rehiyon.

Sa panig naman ng Phoenician, ang kanilang pinakamalaking ambag ay ang pag-imbento ng alpabeto, isang sistema ng pagsulat na nagbukas ng pintuan sa mas malawak na edukasyon. Ang kanilang konsepto ng kolonya, na nangangahulugan ng istasyon o bagsakan ng mga kalakal, ay naglunsad ng mas masigla at malawakang kalakalan sa karagatan.

Sa kabilang banda, ang kabihasnang Hebreo ay nagsanib-puwersa sa monoteismo at ang Bibliya ang naging pundasyon ng kanilang pananampalataya. Ang kanilang kultura at moral na mga prinsipyo ay bumuo ng mahalagang bahagi sa kanilang kasaysayan.

Ang Hittite, sa kanilang pagsisikap sa pagtuklas ng bakal at pagpapakita ng paggalang sa iba't ibang wika, ay nagbigay daan sa malaking pagsulong sa teknolohiya at diplomatikong ugnayan.

Ang Imperyo ng Persia ay nagtayo ng mga mahabang kalsada, nagtataguyod ng pamumuno ng mga lalawigan ng satrap, at nagpapakita ng kahalagahan sa karapatan at demokrasya sa kanilang lipunan. Ang kanilang mga ambag sa arkitektura, ekonomiya, at pulitika ay nagpapakita ng kahalagahan ng kanilang imperyo sa kasaysayan ng Mesopotamia.

TIMELINE

• ·         Sumer (c. 4000 BCE - 2000 BCE)
• ·         Akkadia (c. 2334 BCE - 2154 BCE)
• ·         Babylonia (c. 1894 BCE - 539 BCE)
• ·         Assyria (c. 2500 BCE - 609 BCE)
• ·         Chaldea (c. 626 BCE - 539 BCE)
• ·         Lydian (c. 1200 BCE - 546 BCE)
• ·         Phoenician (c. 1550 BCE - 300 BCE)
• ·         Hebrew (c. 2000 BCE - 70 CE)
• ·         Hittite (c. 1600 BCE - 1178 BCE)
• ·         Persia (c. 550 BCE - 330 BCE)

II.            Mahahalagang Kontribusyon sa Silangan at Hilagang Asya

 

MGA DINASTIYA SA TSINA

·         Zhou o Chou (1112-221 BCE): Ang dinastiyang Zhou ay ang pinakamatagal na dinastiya sa kasaysayan ng Tsina, na umabot ng halos 800 taon. Ito ay nahati sa dalawang yugto: ang Kanlurang Zhou (1046-771 BCE) at ang Silangang Zhou (770-221 BCE). Ang dinastiyang Zhou ay nangibabaw sa pamamagitan ng kanyang sistemang pipayuhan, na batay sa ideya ng Mandate of Heaven.

 

·         Qin o Ch’in (221-206 BCE): Ang dinastiyang Qin ay ang unang imperyal na dinastiya ng Tsina. Itinatag ito ni Qin Shi Huang, na nagbuklod ng iba't ibang nag-aawayang estado ng Tsina at nagpantay-pantay ng timbang, sukat, at salapi. Ang dinastiyang Qin ay kilala rin sa pagtatayo ng Great Wall of China.

 

·         Han (206 BCE-220 CE): Ang dinastiyang Han ay ang pangalawang imperyal na dinastiya ng Tsina. Ipinakilala nito ang kanilang sentralisadong pamahalaan, na batay sa Confucianismo. Kilala rin ang dinastiyang Han sa kanilang lakas sa militar at sa Silk Road, na nagpabilis ng kalakalan sa pagitan ng Tsina at Kanluran.

 

·         Sui (589-618 CE): Ang dinastiyang Sui ay isang maikli ngunit matagumpay na dinastiya na nagbuo muli sa Tsina matapos ang mga siglo ng pagkakahiwa-hiwalay. Itinatag ito ni Yang Jian, na kilala rin bilang Emperador Wen. Kilala ang dinastiyang Sui sa pagtatayo ng Grand Canal, na nag-uugnay sa Ilog Huang He at Ilog Yangtze.

 

·         Tang (618-907 CE): Ang dinastiyang Tang ay isang panahon ng ginto sa sibilisasyon ng Tsina. Ipinakilala nito ang kosmopolitang kultura na naapektohan ng Budismo at Confucianismo. Kilala rin ang dinastiyang Tang sa kanilang tula, sining, at literatura.

 

·         Sung (960-1278 CE): Ang dinastiyang Song ay isang yugto ng malalaking tagumpay sa kultura at agham sa Tsina. Ipinakilala nito ang Neo-Confucian na pilosopiya, na nagbibigay-diin sa kahalagahan ng edukasyon at moral na mga halaga. Kilala rin ang dinastiyang Song sa kanilang imbento ng baril at ng printing press.

 

·         Yuan (1278-1368 CE): Ang dinastiyang Yuan ay ang unang dinastiya na pinamumunuan ng hindi Tsinong tao. Itinatag ito ni Kublai Khan, na siya ring nagtatag ng Imperyong Mongol. Kilala ang dinastiyang Yuan sa kanilang pagsusulong ng kalakalan at komersyo, na nagpabilis ng palitan ng kultura sa pagitan ng Tsina at ibang bahagi ng mundo.

 

·         Ming (1368-1644 CE): Ang dinastiyang Ming ay ang huling imperyal na dinastiya ng Tsina. Kilala ito sa kanilang mga likhang sining at kultura, kabilang na ang pagtatayo ng Forbidden City at ang mga paglalakbay ni Zheng He. Kilala rin ang dinastiyang Ming sa kanilang porselana at literatura.

 

MGA DINASTIYA SA KOREA

·         Gojoseon o Lumang Joseon (2333-108 BCE): Itinatag ni Dangun, isang pambansang alamat sa kulturang Koreano, ang Gojoseon ay itinuturing na unang kaharian sa Korea. Bagamat may ilang alinlangan sa kasaysayan nito, may mahalagang papel ito sa kulturang Koreano at mitolohiya.

·         Panahon ng Tatlong Kaharian (313-668 CE): Ang yugtong ito ay nagbigay-daan sa magkasabay na pag-iral at pag-aalitan ng tatlong pangunahing kaharian: Goguryeo sa hilaga, Baekje sa timog-kanluran, at Silla sa timog-silangan. Sa kabila ng mga laban, nagbahagi rin sila ng mga kultural at teknolohikal na pag-unlad.

·         Panahon ng Pinag-isang Silla (668-935 CE): Ang Silla ang lumabas na nagwagi, pinaigting ang kanilang kapangyarihan sa pagsakop sa Goguryeo at Baekje, na nagresulta sa pagtatag ng Panahon ng Pinag-isang Silla. Sa yugtong ito, namayani ang kultura at sining, lalo na sa larangan ng sining, kultura, at Buddhism.

·         Kaharian ng Balhae (698-926 CE): Itinatag ng mga dating opisyal ng Goguryeo na lumikas sa hilaga matapos ang pagbagsak ng kanilang kaharian, sa huli'y nasakop ang Balhae ng Khitan-led Liao dynasty.

·         Dinastiyang Goryeo o Koryo (918-1392 CE): Itinatag ni Wang Geon, isang dating heneral ng Silla, ang Goryeo ay isang yugto ng mahalagang tagumpay sa kultura at sining. Isa sa mga kahalintulad ng panahon na ito ang paglikha ng Tripitaka Koreana, isang koleksyon ng mga teksto ng Buddhism.

 

ANG DINASTIYA SA JAPAN AT MGA NATATANGING PANAHON NITO

1. Dinastiyang Yamato at Kofun Panahon (250-538 AD):

·         Ang Dinastiyang Yamato ay lumitaw sa panahon ng Kofun, na tinatampok ng mga pambansang libingan na may keyhole-shaped na hugis.

·         Sa panahong ito, nagsanib ang politikal na kapangyarihan sa rehiyon ng Yamato, naglalagay ng pundasyon para sa imperial na sistema.

·         Ang mga lider ng Yamato ay malamang na itinatag ang kanilang awtoridad sa pamamagitan ng kombinasyon ng papel sa pulitika at relihiyon.

2. Panahon ng Nara (710-794 AD):

·         Ang pagtatag ng Nara bilang kabisera noong 710 C.E. ay naging simula ng panahon ng Nara.

·         Sa panahong ito, na-impluwensyahan ang Japan ng kultura at sistemang pamahalaan ng Tsina.

·         Ang pagtatayo ng Great Buddha sa Tōdai-ji at ang pagsasagawa ng unang pambansang mga kronika, ang Kojiki at Nihon Shoki, ay mga mahalagang pangyayari.

3. Impluwensiyang Tsino at Hapones:

·         Ang Dinastiyang Yamato ay nagbigay daan sa pagpapalitan ng mga elementong pangkultura at relihiyon sa pagitan ng Tsina at Japan.

·         Ang mga Koreano, na nagsilbing bilang tagapamagitan, ay nagkaroon ng mahalagang papel sa pagpapalaganap ng Buddhism at Confucianism sa Japan.

·         Ang panahong ito ay nagtayo ng pundasyon para sa integrasyon ng mga sistema ng pagsulat ng China, mga istraktura ng pamahalaan, at mga praktikang relihiyoso sa lipunan ng Japan.

4. Panahon ng Heian (794-1185 AD):

·         Sa panahon ng Heian, itinatag ang Heian-kyo (modernong Kyoto) bilang kabisera.

·         Si Fujiwara Kamatari at ang mga sumunod na Fujiwara regent ay nagbigay ng malaking impluwensya sa mga gawain ng imperial.

·         Ang mga sining at kultura ay umunlad, kasama ang mga kagubatan tulad ng waka poetry at ang pag-unlad ng kana script.

·         Ang Tale of Genji, isinulat ni Lady Murasaki, ay isang klasikong akda ng panahon na ito.

5. Kasunod na Panahon ng Heian:

·         Ang kawalan ng katiyakan sa politika at mga alitan sa mga aristokratikong klan ang naging tatak ng huli bahagi ng panahon ng Heian.

·         Ang pag-usbong ng bushi (klaseng mandirigma) at samurai ay nagpapakita ng paglipat patungo sa mas militaristikong lipunan.

·         Ang samurai code ng Bushido ay nagsimulang mabuo, na nagbibigay diin sa katapatan, karangalan, at martial skill.

6. Bakufu:

·         Pagkatapos ng panahon ng Heian, ang Japan ay nagbago ng puwersa mula sa imperial court patungo sa mga lider militar.

·         Ang sistema ng bakufu, na pinamumunuan ng shogun, ay nagcentralize ng awtoridad at itinatag ang isang porma ng pyudal na istraktura.

·         Sa panahong ito, umusbong ang mga makapangyarihang klan ng militar tulad ng Minamoto at Taira, na nagdulot sa Gempei War (1180-1185).

Bawat panahon ay naglaro ng mahalagang papel sa pagbuo ng kasaysayan, kultura, at istruktura ng lipunang Hapones. Ang paglipat mula sa isa't isa ay madalas na may kasamang mga pagbabago sa sosyal, politikal, at kultural na aspeto, na nag-aambag sa masalimuot na kasaysayan ng Japan.

 

III.           Mahahalagang Kontribusyon sa Timog Asya

Panahong Vedic:

·         Ang Panahong Vedic ay isang yugto sa kasaysayan ng India mula 1500 BCE hanggang 500 BCE.

·         Nagsimula ito sa pagdating ng mga Aryano mula sa hilagang bahagi ng India.

·         Mahalaga ang Rigveda, isa sa mga pinakaunang teksto ng Vedic, na naglalaman ng himig, awit, at ritwal na bahagi ng relihiyosong sistema ng mga Vedic.

Panahong Epiko:

·         Ito ay naglalarawan ng mga epikong kuwento tulad ng "Mahabharata" at "Ramayana."

·         Ang Mahabharata ay naglalaman ng malawak na diskusyon ukol sa moralidad at katarungan, at kasama ang Bhagavad Gita.

·         Ang Ramayana naman ay nagkukwento ng pakikipagsapalaran ni Rama, isang prinsipe na nangangarap ng katarungan at pagmamahal.

Pagtatag ng Sistemang Caste:

·         Ang sistema ng kasta (caste system) ay nagmula sa Panahong Vedic at naging isang malaking bahagi ng lipunan sa India.

·         Ito ay nagtatangi ng tao base sa kanyang trabaho at angkan, at nagdudulot ng social hierarchy.

·         Ang apat na pangunahing kasta ay Brahmin (pari), Kshatriya (mandirigma), Vaishya (komersyante), at Shudra (manggagawa).

Imperyong Maurya:

·         Itinatag ni Chandragupta Maurya noong ika-4 siglo BCE.

·         Kilala si Chandragupta Maurya sa kanyang matagumpay na pag-unlad ng isang malaking imperyo sa Gitnang India.

·         Ang kanyang apo na si Ashoka ay naging isang mahalagang lider at nagkaruon ng positibong impluwensya sa imperyo.

Imperyong Gupta:

·         Ito ay naging isang matagumpay na imperyo mula ika-4 hanggang ika-6 siglo CE.

·         Kilala ito sa kanyang pagsulong sa sining, agham, at kalinangan.

·         Ang panahong ito ay kinikilala rin bilang "Golden Age of India" dahil sa pag-unlad sa iba't ibang larangan.

Ang mga Mongol at Imperyong Mogul:

·         Ang mga Mongol ay isang nomadikong tribo mula sa Gitnang Asya.

·         Ang mga Mogul ay isang dinastiyang Muslim na bumuo ng malaking imperyo sa India, kinikilala ang pinakakilalang lider nito na si Akbar.

·         Kilala ang Mogul Empire sa kanyang arkitekturang Muslim, tulad ng Taj Mahal.

   

IV.          Mahahalagang kontribusyon sa Timog Silangang Asya

 

·         Kaharian ng Vietnam: Kilala rin bilang Dai Viet, ito ay isang dating kaharian na matatagpuan sa hilaga ng kasalukuyang Vietnam. Itinatag ito noong ika-10 siglo at naging bahagi ng pangkasalukuyang bansang Vietnam.

·         Kaharian ng Funan: Isang sinaunang kaharian sa Indochina, mula ika-1 hanggang ika-6 na siglo. Kilala ito sa pagiging sentro ng kalakalan at kultura sa rehiyon.

·         Imperyong Angkor/Khmer: Kilala sa kanyang mga kaharian, kabilang na ang Kaharian ng Angkor, ito ay isang makapangyarihang imperyo sa kahabaan ng ilog Mekong. Kilala ito sa kanyang mga makabagong arkitekturang templo, kabilang na ang Angkor Wat.

·         Kaharian ng Pagan: Matatagpuan sa Myanmar (dating Burma), ito ang kaharian na itinatag noong ika-9 siglo. Kilala ito sa pagtatatag ng mga templo at stupa, kasama na ang Bagan, na nagiging sentro ng kultura at relihiyon.

·         Kaharian ng Ayutthaya: Isang kaharian sa Thailand na itinatag noong ika-14 siglo. Kilala ito sa kanyang maunlad na ekonomiya at kulturang nagtaglay ng impluwensiyang Tsino, Khmer, at Malay.

·         Imperyong Srivijaya: Matatagpuan sa Sumatra, Indonesia, ito ang isang dating malakas na imperyo noong ika-7 hanggang ika-14 siglo. Kilala ito sa pagiging sentro ng kalakalan at kulturang Malay.

·         Kaharian ng Sailendras: Isa sa mga kaharian na nagtaglay ng impluwensiyang Buddhist sa Java, Indonesia, noong ika-8 hanggang ika-9 siglo.

·         Imperyong Majapahit: Kilala ito sa pagiging pinakamalakas na imperyo sa kasaysayan ng Indonesia. Itinatag noong ika-13 siglo, ang imperyong ito ay nagtaglay ng malawak na teritoryo at nakilala sa kanyang makabagong kultura at sining.